HOÀNG MINH TƯỜNG
NGUYÊN KHÍ
Tiểu
thuyết
Dưới công danh đeo khổ nhục
Trong dầu dãi có
phong lưu.
(Ngôn chính thi-2 -
Quốc âm thi tập - Nguyễn Trãi)
Bấy giờ khắp kinh thành Đông Kinh như có loạn. Cơn
gió độc “Nguyễn Thị Lộ giết vua” lan đi, làm dựng tóc gáy mọi người.
Tiếp đến là tin sét đánh: Nguyễn Trãi đang bị giải từ Côn Sơn về kinh. Ngày 16 sẽ
tru di ba họ.
Không biết từ đâu, xầm xì một truyện hãi hùng: “Rắn
báo oán”.
Chuyện rằng:
Hồi cha Nguyễn Trãi là Nguyễn Phi Khanh mở trường dạy
học tại Trại Ổi, Nhị Khê, ông cùng học trò phát cỏ trong vườn để dựng lớp học.
Đêm ấy, ông nằm mộng thấy một người đàn bà dẫn đàn con lít nhít năm sáu đứa đến
vừa khóc lóc vừa cầu xin ông hãy thư thả cho vài hôm, vì bận con mọn nên chưa
kịp dời nhà. Nguyễn Phi Khanh nhận lời. Sáng hôm sau ông định bảo học trò hãy
khoan dọn cỏ vườn. Nhưng đã muộn. Lũ học trò đã phát hiện ra ổ rắn, đập chết
bầy rắn con, đuổi rắn mẹ bị thương lủi đâu mất. Nguyễn Phi Khanh rất hối hận.
Nửa đêm ông ngồi đọc sách, bỗng có con rắn trườn trên xà nhà, nhỏ xuống một
giọt máu, đúng ngay chữ “tộc”, thấm qua ba lớp giấy, ứng với “tam tộc”. Con rắn
ấy, về sau thành tinh, ngầm mang thù oán, mới đầu thai thành Nguyễn Thị Lộ, tìm
gặp con trai Nguyễn Phi Khanh là Nguyễn Trãi, xướng hoạ thơ với chàng, kết
thành vợ chồng. Rồi cơ hội báo thù đã đến. Nguyễn Thị Lộ theo vua Lê Thái Tông
đến Lệ Chi Viên để giết vua, trả thù ba họ nhà Nguyễn Trãi…
Câu chuyện quái dị, nhưng ai cũng tin đó là món nợ
tiền kiếp. Ngay cả đám tiến sĩ tân khoa, như bọn Lương Như Học, Nguyễn Như Đổ,
Ngô Sỹ Liên… cũng nghĩ rằng không một bậc đại khoa nào có thể sáng tác ra được.
Lại nói về Đệ tam giáp đồng Tiến sĩ xuất thân Ngô Sỹ Liên. Ông người làng Ngọc
Hoà, huyện Chương Đức, phủ Ứng Thiên, từng tham gia nghĩa quân Lam Sơn cùng với
Nguyễn Nhữ Soạn, em cùng cha khác mẹ của Nguyễn Trãi, từng giữ chức thư ký
trong quân doanh. Ngô Sỹ Liên vốn là bạn đồng môn với Nguyễn Khuê, con trai cả
Nguyễn Trãi, hơn Khuê ba tuổi. Vào tuổi bốn mươi, nhưng khi thấy triều đình mở
khoa thi Tiến sĩ đầu tiên, Ngô Sỹ Liên vẫn quyết chí ứng thí. Và ông đã đỗ đầu
hàng tam giáp 23 người, là người lớn tuổi nhất trong đám tân khoa tiến sĩ.
Vốn là người của triều đình, lại có mối quen biết rộng, có uy tín trong đám văn
thần, ngay sau khi thi đỗ, Ngô Sỹ Liên đã được nhận vào Quốc sử viện. Ông mơ
ước mình sẽ như một Thái Sử Bá nước Tề
xưa, uy vũ bất năng khuất, chỉ biết thờ phụng sự thật. Dù gươm kề cổ bắt ông
viết khác sự thật, cũng không bao giờ. Tham vọng của ông là sau này sẽ nối chí
sử thần Lê Văn Hưu thời Trần, viết bộ “Lê triều bản kỷ”để nối vào bộ “Đại Việt
sử ký”của Lê Văn Hưu, như bộ kỳ sử của Tư Mã Thiên thời Hán bên Tàu, truyền mãi
đến muôn đời. Vì thế trong suốt thời gian tham gia nghĩa quân Lam Sơn, dù trong
những thời khắc ngặt nghèo,ông vẫn miệt mài ghi chép không bỏ sót một sự kiện,
một nhân vật, một diễn biến lịch sử nào.
Được theo hộ giá vua Lê Thái Tông trong chuyến tuần
du miền Đông và duyệt binh ở thành Chí Linh, Ngô Sỹ Liên càng nhận rõ thiên
chức sử gia của mình. Có ba nhân vật trong chuyến đi này khiến ông vô cùng cảm
phục và kính trọng, mà ông đã dành những dòng bất hủ trong những ghi chép nhật
trình, đó là đức vua Lê Thái Tông và vợ chồng quan Thừa chỉ Hành khiển Nguyễn
Trãi.
Cho nên, việc bà Nguyễn Thị Lộ bị vu tội trong cái chết đột ngột của nhà vua
và Nguyễn Trãi bị vạ lây, sẽ bị giết ba
họ trong những ngày tới, khiến Ngô Sỹ
Liên vô cùng phẫn uất, như chính ông và những kẻ sĩ Long Thành bị bức
tử. Rõ thật là những mưu toan vu cáo trắng trợn. Một thảm oan tày trời. Kẻ tiếm
quyền là Nguyễn Thị Anh và Lam Sơn hội đã gây ra cái chết của vua Lê Thái Tông
để lấy cớ diệt vợ chồng quan Thừa chỉ Hành khiển để mong đưa giọt máu khác loài
lên ngôi báu. Là người “nằm trong chăn”, hằng ngày ra vào tam cung lục viện,
sao Ngô Sỹ Liên không biết rõ cái tổ con chuồn chuồn? Ông quá biết rõ Lê Nguyên
Sơn và cái chết tức tưởi trên lưng ngựa của ông ta. Ông thường lui tới nhà quan
Đại Tư mã Đinh Liệt, đàm đạo văn chương và tìm lời hát xướng cho Ngọc Kiều phu
nhân, nên phong thanh đã hiểu những lời bóng gió của đôi vợ chồng này về dòng
dõi Bang Cơ. Ông đã ghi lại toàn bộ những lời đồng dao của bọn trẻ Kẻ Mui, Kẻ
Bưởi, ngõ hầu để người đời thấu hiểu những mưu mô quyền lực đen tối…Không ai có
quyền, không thế lực nào có thể bắt ông uốn cong ngòi bút, viết trái sự thật.
Dù tim óc ông lầy đất, da thịt ông bị bọc trong da ngựa, thì sự thật và chân lý
vẫn phải được sáng tỏ.
Không ngờ tâm trạng của Ngô Sỹ Liên cũng trùng hợp
với nỗi lòng của đám tân khoa tiến sĩ. Cả bọn xì xầm rỉ tai nhau. Cả bọn bức
xúc như đàn kiến bò quanh chảo lửa. Rồi họ tìm cớ để tụ tập nhau, làm một việc
gì đó. Ngô Sỹ Liên đưa ra diệu kế:
- Tai mắt Hoàng hậu đang cài khắp kinh thành. Bất cứ
cuộc tụ bạ vô cớ nào đều có thể ghép vào tội phản nghịch. Chúng ta phải tìm một
lí do để che mắt bọn thám mã…Ngày mười
một kị nhật ông nội tại hạ. Mời các vị đến ăn giỗ tại tư dinh …
Lương Như Học như kẻ vớ được vàng:
- Chí phải. Nhưng ngày mười một thì lâu quá. Việc gấp
lắm rồi. Hay huynh trưởng làm giỗ sớm lên đi…
Cả bọn đều cho là phải.
Trưa ấy, tân Trạng nguyên Nguyễn Trực, dù đang chịu
tang cha ở Bối Khê quê nhà cũng mặc áo
trắng, đi dày cỏ ra kinh đô.Tin Ức Trai
tiên sinh đã bị bắt đang trên đường giải về triều, khiến Nguyễn Trực thất kinh.
Đang dâng lễ cúng cơm cha, chàng đánh rơi khay rượu, người lạnh toát. Đêm qua,
khi thấy một ngôi sao rực sáng ở phương đông rơi xuống, Nguyễn Trực đã biết
trước một điềm gở, nhưng không ngờ lại vận vào Ức Trai tiên sinh, người mà chàng
kính trọng và biết ơn như một người cha, một người thầy. Sinh thời thân phụ
chàng là Tiến sĩ Nguyễn Thời Trung, từng nói với chàng rằng:“Nếu con học được
Ức Trai tiên sinh một chữ, con sẽ có một thiên sách trong đầu. Con người này là
nguyên khí quốc gia mà không phải thời nào cũng có được”. Chính lời dạy của cha
đã hướng đường cho Nguyễn Trực tìm đến thụ giáo Ức Trai ngày ông thất sủng về
mở trường ở Kẻ Mai, Khuyến Lương. Và chàng đã được hạnh ngộ với Ức Trai phu
nhân tại đó. Kỳ thi Hương đầu tiên năm Giáp dần (1434) mà chàng đỗ đầu khi mới
mười hai tuổi, chính là nhờ một năm được thụ giáo Ức Trai. Nhất tự vi sư, bán
tự vi sư. Huống chi Ức Trai tiên sinh là đại sư biểu của chàng. Bài sách văn
thi đình của chàng được vua Thái Tông khen ngợi và được điểm cao tuyệt đối
chính chàng đã lấy cảm hứng từ Ức Trai, một tài năng lỗi lạc, một nhân cách cao
vời. Vậy mà khi vầng thái dương vừa khuất, nguyên khí đã bị vùi dập. Thái Tông
vừa nằm xuống, Nguyễn Trãi liền bị hại. Đau đớn thay! Những kẻ hậu sinh như
Nguyễn Trực nếu không tìm cách giải cứu quan Thừa chỉ Hành khiển và quan Lễ
nghi Học sĩ cùng ba họ…thì còn mặt mũi nào sống trong trời đất!
Hầu như cả ba mươi ba tiến sĩ khoa Nhâm tuất đều lục
tục đến tư dinh tiến sĩ Ngô Sỹ Liên.
Có một người khách từng ghi danh dự thi khoa tiến sĩ,
nhưng đến phút chót, vì mẹ ốm, đành rời trường thi về phụng dưỡng mẹ, đó là
giám sinh Thân Nhân Trung(*), người Yên Dũng, Bắc Giang. Thân Nhân Trung vốn là
bạn thân với Ngô Thế Dụ, người Kim Hoa, Bắc Giang. Nhận tin nhắn của các bạn,
chàng vội mang theo một bình rượu, ba thẻ hương, khăn gói đi ngay.
Hăng hái nhất là hai vị đệ tam giáp đồng tiến sĩ xuất
thân Trịnh Thiết Trường và Nguyễn Nguyên Chẩn. Thiết Trường người Yên Định,
Thiệu Thiên. Nguyên Chẩn người Thanh Lâm, Nam Sách, văn tài lực học hơn người,
tin chắc kỳ thi vừa rồi sẽ giành ngôi tam nguyên, nhưng khi xướng danh chỉ đỗ
hạng tam giáp, ngang với bọn Ngô Sỹ Liên, Nguyễn Duy Tắc, Phạm Viên, Bùi
Hựu…Hai người tự ái, không nhận sắc phong của nhà vua, và xin được ghi danh dự
thi tiếp kỳ sau(3). Biết tin có buổi kỵ nhật ở nhà Tiến sĩ Ngô Sỹ Liên, Trịnh
Thiết Trường và Nguyễn Nguyên Chẩn là người đến góp giỗ đầu tiên.
Triều đình cấm hội hè, nêm đám gia nhân nhà Ngô Sỹ
Liên phải làm cỗ từ đêm hôm trước. Một con lợn hai người khiêng được thịt sẵn
từ quê, lại thuê thợ giò chả Ước Lễ trổ tài pha chế. Mang tiếng là giỗ cha, rồi
bàn chuyện cứu thầy, lại kết hợp khao các bạn đồng khoa, không thể lúi xùi.
Tùng tiệm cũng phải mười mâm.
Trong nghi ngút
khói hương và cỗ bàn bày trên những lá chiếu cạp điều, Ngô Sỹ Liên mở đầu câu chuyện:
- Thưa các huynh đệ đồng khoa. Hôm nay nhân ngày kỵ
nhật ông nội kẻ hèn mọn này, xin có chén rượu nhạt kính cáo tổ tiên và cũng là
duyên cớ họp mặt các huynh đệ…
Đệ nhị giáp Tiến sĩ xuất thân Trần Văn Huy, người Bất
Bạt, Thao Giang vội đứng lên khoanh tay xin nói:
- Huynh trưởng Ngô Sỹ Liên không cần phải rào đón trước sau. Sự có mặt của các tiểu đệ hôm nay đã nói hết cả rồi. Điều chúng ta
cần bàn là phải làm gì để cứu tính mạng của
Ức Trai tiên sinh cùng Lễ nghi Học sĩ và ba họ. Cứu người như cứu hoả.
Thời gian chỉ còn tính từng ngày
Trần Đương, người Đông Yên, Khoái Châu nói:
- Chưa có lý do gì để bắt tội Ức Trai tiên sinh. Nếu
bà Nguyễn Thị Lộ mắc tội giết vua thì chỉ mình bà Lộ chịu tội chết. Hà cớ gì
liên luỵ đến Nguyễn Trãi?
Có tiếng ai đó thì thào:
- Nghe nói “Nguyễn Thị Lộ người rất đẹp, văn chương
rất hay,vua thích gọi vào cung phong làm Lễ nghi Học sĩ, ngày đêm hầu bên
cạnh”(*). Khi đón xa giá ở Côn Sơn, bà Lộ nghe theo lời xúi bẩy của Nguyễn Trãi
quyết đòi theo vua về triều. Nửa đêm ở Lệ Chi Viên, bà Lộ lẻn sang phòng vua
vầy vuộc mây mưa. Vua ham của lạ, bị đột tử ngay trên bụng người đẹp…
- Thế là phạm phòng rồi các huynh ạ - Nguyễn Nguyên
Chẩn, người trẻ tuổi nhất bọn, nhưng tỏ ra thông thạo chuyện phòng the, vội
nói - Dân gian gọi đây là bệnh phạm
phòng, người đàn ông quá hăng hái, bị kiệt sức, có thể chết trên bụng người đàn
bà. Thế cho nên, trước khi con gái vu quy, bà mẹ phải dạy con cách cứu chồng và
không quên tặng con gái một cái trâm, lúc nào cũng giắt trên búi tóc. Trong
trường hợp phạm phòng, người đàn bà phải thật bình tĩnh, ôm chặt lấy người
tình, rồi rút trâm, ấn vào đốt xương cùng của người đàn ông. Chắc chắn “vị
chiến binh của chúng ta” sẽ được cứu sống…
Nhiều tiếng cười cố nén. Lúc khác chắc đã vỡ nhà. Rồi
ai đó bình luận:
- Chắc bà Lộ vội quá không mang trâm theo.
Ngô Sỹ Liên hốt hoảng xua tay:
- Không được
buông tuồng phạm thượng. Chỉ có kẻ vô đạo mới dám nói như vậy. Chúng mình là kẻ sĩ, phải uốn ba tấc
lưỡi trước khi nói. Không thể bịa đặt trắng trợn như thế được. Nói vậy rõ ràng
là đã ghép cho quan Lễ nghi Học sĩ tội khi quân, dùng mỹ nhân kế để hãm hại
quân vương.Thực tế, quan hệ giữa Hoàng thượng và quan Lễ nghi Học sĩ là quan hệ vua tôi, thậm chí trò với thầy, con với mẹ. Bởi vì, tại hạ biết
rất rõ, hồi nghĩa quân Lam Sơn còn ở miền tây Nghệ An, Thanh Hoá, khi đó Hoàng
tử Nguyên Long còn nhỏ, mới ba, bốn tuổi, bà Lộ từng ẵm bế, tắm rửa, cho ăn,
bảo ban dạy dỗ Hoàng tử như người nhũ mẫu. Rất nhiều câu ca dao, chuyện cổ tích
mà Hoàng thượng thuộc và nhớ là do bà Lộ truyền dạy. Nhà vua mất mẹ từ ba tuổi,
nên khao khát tình mẹ. Chúng ta không được phép xúc phạm tình cảm thiêng liêng
ấy…Vả lại, Hoàng thượng vốn là học trò của Ức Trai, luôn coi Ức Trai tiên sinh
như nghĩa phụ, kính trọng tôn vinh không sao kể xiết. Lẽ nào một đấng quân
vương như Nguyên Long, luôn sẵn có hàng trăm mỹ nữ cung tần vây quanh, lại làm
chuyện loạn luân ấy được? Bịa tạc như vậy là phỉ bang hoàng tộc, bôi nhọ triều
đình. Tội đáng chém..
Mọi người lặng đi, thấm thía những điều Tiến sĩ Ngô
Sỹ Liên vừa nói.
Bỗng có tiếng đập trán đánh bốp. Một giọng uất nghẹn
cất lên:
- Đại loạn. Nhà có gia pháp. Nước có luật pháp. Giết
một mạng người đâu phải chuyện dễ. Huống chi quan Thừa chỉ Hành Khiển là một
trọng thần, có công khai quốc? Chỉ riêng áng thiên cổ hùng văn “Bình Ngô đại
cáo” đã làm cho tác giả của nó bất tử. Ai dám
xử tội Ức Trai? Tiểu đệ tuy tài hèn sức mọn nhưng sẽ quyết sống mái với
kẻ nào dám làm việc phản đạo đó.
Nhìn dáng người lẻo khẻo và vẻ hung hăng tức cười của
Trần Đương, nhiều kẻ cười ồ.
Bùi Lôi Phủ người Phú Xuyên, Thường Tín trừng mắt
nhìn bọn người vừa cười:
- Sao lại cười Trần huynh? Bọn chúng ta tuy trói
gà không nổi, nhưng rất cần tráng khí
như Trần huynh. Chỉ cần có tráng khí, mỗi chúng ta đều có thể trở thành một Kinh Kha. Chúng ta đang bàn
cách cứu Ức Trai tiên sinh. Vậy thì phải hành động chứ không thể nói suông. Các
huynh hãy bàn cách nào để cứu bằng được Ức Trai tiên sinh.
- Tiểu đệ có một kế sách.
Mọi người đổ dồn mắt về phía người vừa nói và nhận ra
một người mặt đỏ như chu sa, dáng cổ quái như một võ tướng. Đó là Đệ nhị giáp Tiến sĩ xuất thân Hoàng Sằn Phu,
người Vũ Ninh, Thiệu Thiên.
- Kế sách gì? - Ngô Sỹ Liên sốt ruột.
Hoàng Sằn Phu ngó quanh, thấy cửa đã đóng kín, bèn hạ
giọng:
- Ta có thể đưa quân các đạo về triều giải cứu Ức
Trai. Trong các đạo, Bắc đạo và Đông đạo là nơi chịu ơn Nguyễn Trãi nhiều hơn
cả. An Bang đang là đất dụng binh của Thái uý Trịnh Khả và Tư khấu Trịnh Khắc
Phục. Vả lại người đang giữ binh quyền trấn Nam Sách hạ là Đô uý Trịnh Bá Nhai,
con trai Tư khấu Trịnh Khắc Phục…
Trịnh Thiết Trường lắc đầu, ngửa mặt lên trời than:
- Hoàng tiên sinh đang đòi với sao trên trời. Đã
có lệnh phong toả các ngả về kinh đô
rồi. Các đại tướng Lê Ê, Lê Hiệu, Lê
Bôi, Lê Bí, Lê Khuyển, Lê Ngang, Lê Thọ
Vực cùng Lam Sơn hội đang thống lĩnh binh mã bảo vệ các điểm xung yếu. Hàng trăm trạm gác điếm
canh mọc như nấm khắp các ngả đường về kinh. Những ai là người thân tín của
Nguyễn Trãi, Nguyễn Thị Lộ đều bị theo dõi. Tại hạ là người trong họ Trịnh,
đang lo cho tính mạng của quan Thái uý Trịnh Khả và quan Tư khấu Trịnh Khắc
Phục khó vẹn toàn kỳ này. Các huynh không biết rằng, ngay trong đêm đưa xa giá
về nội cung, Hoàng hậu Nguyễn Thị Anh đã ép quan Tổng quản Hành quân Trịnh Khả
và Tư không Trịnh Khắc Phục không được dời di hài nhà vua nửa bước. Cả đội quân
thánh dực do Tư mã Lê Ê và Tư khấu Lê Hiệu thống lĩnh lúc nào cũng kèm hai ngài
như cặp chả. Họ đã bị bắt giữ làm con tin cả rồi.
Ngô Sỹ Liên nói:
- Người mà chúng ta kỳ vọng nhất là quan Thái phó
Đinh Liệt và quan Đại đô đốc Nguyễn Xí, cũng đã bị khống chế. Thâm độc nhất
là Thái hậu đã bắt ép Thái phó Đinh Liệt
phải nhận chức Chánh pháp quan toà Đại hình để xử Ức Trai tiên sinh…
Nguyễn Đạt, người Thanh Đàm, Thường Tín, bỗng nêu câu
hỏi:
- Xin hỏi huynh trưởng Ngô Sỹ Liên. Nghe nói, lúc đức
Vua lâm chung, quan Tổng quản hành quân Trịnh Khả là người túc trực bên giường
ngự, đúng không?
Ngô Sỹ Liên nói:
- Chuyện hơi dài dòng, nhưng xin kể vắn tắt. Số là, sau khi thuyền ngự dời Côn Sơn xuôi cửa
Lục Đầu vào sông Thiên Đức,“ qua mộ Bạch
Sư ở cầu Bông, xã Đại Toàn, huyện Quế Dương thì thuyền ngự không đi lên được.
Các quân hết sức kéo dây cũng không nhúc nhích, hình như có người giữ lại.Vua
bèn sai trung sứ đi hỏi khắp những người già cả xứ ấy xem chỗ này có vị thần
nào. Các cụ già bảo: “Ngày xưa có người tên là Bạch Sư, khi còn sống rất tinh
thông pháp thuật. Sau khi mất chôn ở ven sông, thường có hiển linh, người xứ
này vẫn tế thần long trọng lắm”. Trung sứ hỏi:
“Tế bằng thứ gì?” Người già nói: “ Tế bằng nghé”.Trung sứ đem việc ấy về
tâu. Vua sai đem nghé non đến tế thần. Bấy giờ thuyền ngự mới đi được.”(4)
- Điềm gở rồi – Vũ Lãm, người Kim Động, Khoái Châu
nói chen ngang - Lẽ ra nhà vua nên quay lại thành Chí Linh đợi ngày tốt hãy về
triều.
- Từ lúc ấy, ngọc thể của nhà vua bất an - Ngô Sỹ
Liên nói tiếp - Khi về đến vườn vải huyện Gia Định, tức là Lệ Chi Viên, nhà vua
bỗng gặp cơn cảm mạo. Khi ấy, Nội quan Nguyễn Phù Lỗ và Hữu hình viện đại phu
Trần Phong do Hoàng hậu lệnh chỉ, đã mang theo các cung tần thị nữ và bốn quan
ngự y thuộc Quảng Tế Lệnh từ kinh đô xuống, cùng với quan Tổng quản hành quân
và Nội quan Tạ Thanh, bọn giám quan Lương Dật, Đinh Phúc, Đinh Thắng… túc trực
chăm sóc sức khoẻ cho Hoàng thượng. Tối ấy, dân làng Đại Lại tổ chức lễ khao
quân, dâng ngự thiện. Nhà vua tuy hơi mệt, nhưng rất vui, ban yến và ngự tửu
cho các quan và các phụ lão. Quan Lễ nghi Học sĩ cũng được vua ban ngự tửu như
tất cả mọi người. Tiệc tan, mọi người về chỗ nghỉ, đám văn thần thì tụ tập nhau
ngoài vườn Quỳnh ngâm thơ , thù tạc . Bọn võ quan thì túm tụm từng chiếu uống
rượu, hút thuốc và chơi bài bạc. Nửa đêm thì bỗng có tin báo: Đức vua đang nguy
kịch. Khi ấy, quan Tổng quản hành quân đang hầu giá bên Hoàng thượng…
- Vậy là đã rõ – Tiếng ai đó nấc lên – Không có
chuyện bà Nguyễn Thị Lộ giết vua. Càng không có chuyện bà Lộ ngủ với vua. Bằng
cớ là từ lúc vua mắc bệnh nguy kịch, quan Tổng quản hành quân Trịnh Khả hầu hạ
thuốc men không dời lúc nào.(5) Rồi Nội viện Nguyễn Phù Lỗ, Nội quan Tạ Thanh,
Hữu hình viện Trần Phong phái các cung phi thị nữ và bốn quan ngự y túc trực
chăm sóc. Bậc đế vương trẻ tuổi giữa ly cung đèn nến sáng trưng, mỹ nữ cung tần
túc trực vòng trong vòng ngoài, quân cấm vệ gươm giáo đằng đằng, trăm tai nghìn
mắt chĩa vào, làm sao lại để một mình quan Lễ nghi Học sĩ chăm sóc để rồi lựa
thời cơ ngủ với Vua? Rõ là vu cáo trắng trợn. Một màn kịch vụng về, kinh tởm.
Mọi người cùng nhao nhao:
- Nhà vua bị trúng phong từ mộ Bạch Sư, nửa đêm bất
đắc kỳ tử.
- Có kẻ mưu giết vua rồi vu cho bà Lộ.
- Một mũi tên mà trúng hai đích.Thâm độc thay!
Đệ nhị giáp Tiến sĩ xuất thân Phạm Cư, người Thượng
Phúc, Thường Tín, vừa lau nước mắt, vừa nói:
- Việc khẩn cấp lắm rồi. Bây giờ không phải là lúc tìm nguyên nhân. Các sư huynh, làm cách
nào để cứu Ức Trai tiên sinh?
Mọi người đổ dồn mắt vào Trạng nguyên Nguyễn Trực.
Nguyễn Trực chắp hai tay xá mọi người, rồi nói:
- Tiểu đệ bận việc tang cha, không được hộ giá nhà vua về Côn Sơn thăm Ức Trai như các sư huynh. Đó là niềm nuối tiếc không
nguôi. Nay, Vua đột ngột băng hà, quan Lễ nghi Học sĩ và Ức Trai tiên sinh đang có nguy cơ bị bắt tội chết. Không ai tin rằng hai nhân vật
đáng tôn kính bậc nhất nước Nam
này lại có âm mưu hãm hại Vua. Giết Vua để làm gì? Vì sao phaỉ giết Vua?Câu hỏi
này, nếu đặt vào trường hợp tráng sỹ
Kinh Kha nước Vệ thì quá dễ trả lời. Bởi
vì Tần Thuỷ Hoàng là một bạo chúa. Không giết Tần vương thì muôn dân rên xiết,
trăm họ điêu linh. Nhưng đức vua Thái Tông ta thì khác. Nhà vua đang bắt đầu
một thời kỳ hùng lược. Chưa bao giờ Người nhìn rõ tầm vóc và giá trị của Ức
Trai tiên sinh và quan Lễ nghi Học sĩ như bây giờ, cũng như chưa bao giờ nhà
vua đặt kỳ vọng vào bọn kẻ sĩ tân khoa chúng ta, những học trò yêu của Ức Trai,
và coi chúng ta như lớp người cùng thế hệ, đồng tâm, đồng chí…cùng nhà vua chấn
hưng đất nước. Các huynh thử nghĩ xem, nếu như quan Thừa chỉ Hành khiển già
nua, miệng nói không ra hơi, chân đi không vững và chịu nằm an trí ở Côn Sơn,
nếu như quan Lễ nghi Học sĩ chịu ở lại Côn Sơn với chồng, thì sự việc sẽ ra
sao? Có thể nhà vua vẫn băng vì cảm đột tử. Nhưng khi ấy tình thế sẽ khác. Vua
mới 20 tuổi, lại bị đột tử thì làm gì có di chiếu? Khi ấy, ai sẽ là người nối
ngôi đại thống? Chắc chắn sẽ không phải là Thái tử Bang Cơ, người đang có những
dị nghị về nhân thân. Khi ấy, Nguyễn Trãi sẽ về triều. Và biết đâu triều đình
sẽ cho tìm lại Quốc vương Tư Tề, hay Hoàng tử Lê Tư Thành…
- Công Dĩnh nói chí lý lắm - Tiếng một người nào đó.
- Xin để tiểu đệ tiếp lời – Nguyễn Trực nói - Chúng
ta thấy rõ một sự vô lý: Nếu bà Lộ mắc tội thì tại sao lại đổ vấy cho cả Nguyễn
Trãi và ba họ? Bởi cái đích họ nhằm tới là Ức Trai tiên sinh. Quýt làm nhưng
cam chịu, chính là thế này đây. Nhưng đây là chủ mưu của kẻ đang nắm quyền lực.
Giết Nguyễn Trãi, mọi việc sẽ êm xuôi. Nguyễn Trãi là cái gai, là khối u đang
nổi lên, làm cản bước tiến của kẻ muốn thâu tóm quyền lực.
- Xứng danh bậc nhất tam khôi - Nhiều tiếng vỗ tay.
Nguyễn Trực nghẹn giọng:
- Chỉ còn một cách cứu Ức Trai, là đánh thức lương
tri của tất cả các quan trọng thần. Lũ chúng ta mang danh kẻ sĩ, lại là lớp tân
khoa, nếu chúng ta hoặc là sợ hãi không dám nói, hoặc quá bảo mạng cầu an mà im
lặng, thì còn ai dám cứu Ức Trai? Tiểu đệ nghĩ, chúng ta phải có một tờ biểu.
Tất cả chúng ta đều ký và vận động các bậc đại thần, những người bạn chí cốt
của Ức Trai như Nguyễn Mộng Tuân, Lý Tử Tấn, Trình Thuấn Du…
- Công Dĩnh nói chí phải…
Hàng chục cánh tay cùng vung lên:
- Gia nhân mang giấy bút ra đây…
- Phải thảo ngay một “thất trảm sớ” để ngăn bàn tay
đẫm máu.
Ai cũng tranh nói. Ai cũng sắc khí đằng đằng.
Tiến sĩ Ngô Sỹ Liên nhìn các bạn đồng khoa rưng rưng
xúc động. Thế mới đáng mặt kẻ sĩ chứ. Trong đầu ông như vang lên bài thơ “Bữa
tiệc đầu người” của Nguyễn Biểu, viết chửi vào mặt giặc Minh ba mươi năm
trước.(*) Các bạn đồng khoa của ông đây, ai cũng có khí phách của kẻ dám ăn bữa
tiệc đầu người. Ông với tay lên án thư lấy một tờ biểu đã được soạn sẵn, trịnh
trọng thưa với mọi người:
- Thưa các huynh đệ. Những lời tâm huyết vừa rồi của
quan Trạng nguyên tân khoa Nguyễn Trực là tiếng nói chung của anh em chúng ta.
Tại hạ tuy tài hèn sức mọn, nhưng cũng đã mạo muội thảo sẵn tờ biểu này để dâng lên ngôi chí tôn, xin Hoàng Thái hậu
tha tội chết cho quan Thừa chỉ Hành Khiển và quan Lễ nghi Học sĩ, cùng ba họ.Tại hạ muốn nhờ Đệ
nhất giáp Tiến sĩ cập đệ, đệ nhị danh Nguyễn Như Đổ, người có giọng tốt sẽ đọc tờ thảo này. Mọi người sẽ góp ý, sau đó
cùng ký tên.
Trong khi Nguyễn Như Đổ đang lấy giọng chuẩn bị đọc,
một người bỗng vụt đứng lên:
- Ký tên làm gì? Sao lại gửi cho Hoàng Thái hậu? Bà
ta coi chữ ký của lũ chúng ta chỉ là trò con trẻ... Lẽ phải và sự thật bao giờ
cũng thuộc về kẻ quyền thế. Không bao giờ bọn gian tà chịu nghe lẽ phải. Chỉ có
cách điều binh về triều, hay cướp ngục may ra mới cứu được Ức Trai…
Mọi người nhìn ra xem người vừa nói là Trịnh Thiết
Trường hay Thân Nhân Trung, thì ngoài cổng bỗng có tiếng ngựa hí, tiếng người huyên náo. Một võ
quan triều đình mặt đen sắt như Thiên
Lôi, cưỡi ngựa, dẫn một toán lính cấm vệ hùng hổ tiến vào.
***
Cuộc nghị sự
lập tức biến thành bữa đánh chén, kẻ
uống người say tuý luý. Có ai đó nhanh tay giật lấy tờ biểu mà Bảng nhãn Nguyễn
Như Đổ đang cầm. Rồi tờ biểu luồn qua tay một ai đó, cuối cùng được dúi vào tay
tiến sĩ Hoàng Sằn Phu. Vị này đưa ngay lên mồm nhai nhồm nhoàm cùng với món
nhắm vừa gắp. Trong chớp nhoáng, những con chữ thánh hiền đã nằm yên trong bụng
bọn tân khoa tiến sĩ. Thế là phi tang.
- Quan tiến sĩ Ngô Sỹ Liên coi trời bằng vung - Tiếng
viên võ quan như hổ gầm - Hoàng Thái hậu đã có lệnh cấm tụ tập.Vậy mà ông lại
kéo bè đảng đến đây định làm chuyện phản nghịch.
Mặt Ngô Sỹ Liên không còn một giọt máu. Ông lập cập
chạy ra.
- Bẩm quan vệ uý. Hôm nay là ngày kỵ nhật ông nội tôi. Tôi mời các quan tân khoa tiến
sĩ…
- Kỵ nhật à? Các vị tiến sĩ định họp bàn lật đổ hay
tiếm ngôi chứ giỗ chạp gì?- Viên võ quan túm lấy một vị tiến sĩ - Có đúng
không? Ông hãy nói ta nghe.
Vị tiến sĩ run bắn như cầy sấy, khua hai tay rối rít:
- Không… không… Tôi không biết…Chúng tôi chỉ đến ăn
cỗ…
Viên võ quan lại gầm lên, tóm tóc một vị tiến sĩ
khác:
- Thám mã vừa báo cho ta biết. Ông này, nói đi. Các
ông vừa bàn chuyện cứu tên Trãi phải không?
- Bẩm…Không… - Vị tiến sĩ sợ rụt lưỡi không nói lên
lời.
Võ quan cười hơ hớ, chỉ mặt các tân khoa tiến sĩ:
- Các ông to
gan lắm. Nhưng quyền chức các ông, cái
gan các ông đã to bằng ông Hành khiển Nguyễn Trãi chưa? Tưởng bọn hủ nho
như tên Trãi lùa dê không xong, vậy mà
lại dám giết vua. Ghê quá. Chuyện động
trời từ thiên cổ tới nay chưa hề có. Hoàng Thái hậu đang cho quân về Nhị Khê, về Côn Sơn, về Chi Ngải, về Hải Triều…
bắt ba họ nhà Trãi và Thị Lộ.
Chuyến này sẽ chém đầu mấy trăm mạng. Bọn ta đang đi lùng bắt tên Nguyễn Khuê
con trai trưởng của Nguyễn Trãi. Ông Liên, người ta bảo Cống Khuê từng là bạn đồng môn của tiến sĩ Ngô Sỹ Liên,
đúng không?
Các tiến sĩ nhìn nhau rồi lại nhìn Ngô Sỹ Liên. Có ai
đó nhanh tay bưng đến một ly rượu. Người khác đưa ra một đĩa sứ trên có nén
bạc. Ngô Sỹ Liên đỡ lấy, đưa mời quan vệ uý:
- Chẳng mấy khi ngài đến, lại gặp dịp kỵ nhật ông nội tại hạ. Mời ngài xơi chén rượu
nhạt…
Quan vệ uý cười khẩy, thấy bọn tiến sĩ đều khúm núm,
kính cẩn, nghĩ cũng chẳng nên căng làm gì, liền dịu giọng:
- Các ông phải biết cái phận mình. Đến như tên Trãi uy danh sánh ngang Tiên đế mà còn
không giữ được cái đội mũ, huống lũ hủ
nho chùi đít không sạch các ông.
Nói rồi quan vệ uý nhanh tay nhón nén bạc, quát quân
lính rút lui. Trước khi đi, còn dặn nhỏ tiến sĩ Ngô Sỹ Liên:
- Hoàng Thái hậu có lệnh triệu ông. Đầu buổi chầu
chiều nay ông phải có mặt.
***
Suốt từ đó,
Ngô Sỹ Liên đứng ngồi không yên.
Hoàng Thái hậu
cần gặp có chuyện gì? Thái hậu đã biết Liên này là người đầu têu thảo sớ
đòi tha tội cho Nguyễn Trãi và Nguyễn Thị
Lộ chăng? Ai báo cho Thái hậu biết?Trong đám tân khoa tiến sĩ chắc chắn
có tai mắt của Thái hậu cài vào? Người đó phaỉ là kẻ ghen ăn tức ở, mượn gió bẻ
măng. Ai nhỉ? Không có ai cả. Bọn sĩ phu Hà Thành tuy hèn nhưng không đến mức
đểu, táng tận lương tâm. Hay là…Thái hậu cần gặp để bàn chuyện… quốc sử?
Một niềm hy vọng mơ hồ được nhen lên, xua tan mối lo
âu ở quan tiến sĩ. Gặp Nội quan Tạ Thanh ở ngoài sảnh điện, mối lo của Ngô Sỹ
Liên được giải toả hoàn toàn.
Tạ Thanh nói:
- Thái hậu đang chờ quan tân khoa tiến sĩ. Cờ đến tay
ngài rồi. Đừng quên công tiến cử của kẻ hầu cận này đấy nhé. Thái hậu hỏi phải
tìm ai vào chức sử quan sắp tới, tại hạ bảo rằng: Ngoài tiến sĩ Ngô Sỹ Liên ra,
không còn ai khác.
Tạ Thanh nháy mắt cười tinh quái, rồi khoát tay bảo
Ngô Sỹ Liên vào.
Đã một hai lần gặp Thần phi, rồi Hoàng hậu Nguyễn Thị
Anh, nhưng đây là lần đầu tiên Ngô Sỹ Liên đối mặt với Hoàng Thái hậu, người
đàn bà uy lực nhất triều Hậu Lê này. Thật lạ, sau cái chết của vua Lê Nguyên
Long mà thần sắc và vẻ đẹp của Hoàng Thái hậu lại rực rỡ và lộng lẫy hơn bao
giờ hết. Ngô Sỹ Liên bỗng nhớ đến câu thành ngữ: “Gái một con trông mòn con
mắt”. Huống chi đây lại là gái mười tám, sắc nước hương trời. Không dám nhìn
Thái hậu, nhưng Ngô Sỹ Liên cảm thấy đôi ánh mắt sắc dao cau đang như phanh
phui, lọc lũa mình.
- Dạ thưa Thái hậu, hạ thần Ngô Sỹ Liên có mặt.
Thái hậu cười nửa miệng:
- Khanh hãy bình thân. Nghe nói sáng nay đám Tiến
sĩ các ông có cuộc họp kín bàn gỡ tội
cho Nguyễn Trãi và ả Thị Lộ có phải không?
Tóc Ngô Sỹ Liên như dựng đứng, muốn hất văng cả mũ.
- Bẩm Thái hậu. Thần có buổi kỵ nhật…
- Tai mắt Lam Sơn hội của ta như thiên la địa võng, một con ruồi cũng
không lọt - Thái hậu dằn từng lời -
Nhưng thôi, không chấp lũ sĩ dởm vặt lông gà không xong. Ta chỉ muốn hỏi ông…
Ngô Sỹ Liên căng óc, tưởng đứt các mạch máu.
- Câu hỏi này ta không muốn hỏi các quan Trạng
nguyên, Bảng nhãn, Thám hoa, bởi các ông ấy còn non lắm. Ông mới là người chín
chắn sâu sắc, kiến văn sâu rộng. Tuy ông chỉ đứng đầu hàng tam giáp, nhưng ta
đánh giá cao hơn bọn Nguyễn Trực, Nguyễn Như Đổ, Lương Như Học. Xin lỗi ông,
bọn ấy ta bảo gì phải viết nấy. Ngay cả Phan Phu Tiên cũng cổ hủ lắm rồi. Ông
mới thực là một đại sử gia của Lê triều ta…
- Dạ bẩm… Thần không dám nhận lời khen tặng…
Thái hậu Nguyễn Thị Anh bỗng trừng mắt:
- Mới được khen mà đã sợ rồi à? Đừng giả vờ khiêm
cung. Hãy thành thật trả lời ta: Nếu ông là sử quan, thì ông sẽ chép việc cái
đêm Hoàng thượng bị đột tử ở Lệ Chi Viên thế nào?
Một câu hỏi mà câu trả lời có thể hoặc bị chém đầu, hoặc được thăng tiến như
diều.
Mồ hôi đầm đìa, ướt đẫm vai áo tiến sĩ Ngô Sỹ Liên,
khiến Thái hậu bỗng bật cười khanh khách.
- Việc gì phải
toát hết mồ hôi như thế? Trông quan tiến
sĩ như một gã nhà quê đang đi cày. Ta hỏi vậy thôi,chứ không ép kẻ sĩ Long
Thành phải trả lời. Ta nói thẳng để bọn
kẻ sĩ các ngươi rõ: Các ngươi dẫu có oán giận ta giết Nguyễn Trãi, Nguyễn Thị
Lộ thì không vì thế mà ngôi Hoàng đế của Bang Cơ con trai ta có thể trao cho kẻ
khác được. Ngài tiến sĩ nên nhớ, Hoàng đế Lê Nguyên Long khi lên ngôi vì không
có mẹ đành phải nhờ đến các ông Lê Sát, Lê Ngân và bọn hủ nho các ông phò tá,
chứ Bang Cơ con ta thì không cần nhờ cậy một ai, ngoài ta. Chính ta sẽ cai quản
triều đình, gây dựng vương nghiệp. Ngay ngày mai, sau lễ đăng quang của Bang
Cơ, ta sẽ nói cho bọn tân khoa Tiến sĩ và cả bọn cựu văn thần Thăng Long các
ngươi biết, ai theo mẹ con ta thì sống, ai muốn theo tên Trãi và ả Thị Lộ thì
cứ việc…
Ngô Sỹ Liên chạnh nghĩ đến Thái sử bá nước Tề, định ngẩng cao đầu, toan tìm lời
nói lại, nhưng Thái hậu Nguyễn Thị Anh
chừng như đọc được điều đó, nàng mỉm cười xoa dịu:
- Ta nói vậy để khanh hãy tin vào ta, xem ả gà mái gáy sớm này là người thế nào? Tiến
sĩ Ngô Sỹ Liên, khanh đã nghe Nội quan
Tạ Thanh nói gì với khanh chưa? Ông ta
muốn tiến cử tiến sĩ vào Ngự sử đài. Nhưng ta thấy ông ấy vẫn còn đánh giá thấp
về khanh. Ngay sau lễ đăng quang, ta sẽ thay mặt Hoàng thượng phong cho khanh
chức Đô ngự sử, Triều liệt đại phu kiêm Quốc tử giám tư nghiệp. Giao quốc sử
cho một người như khanh, ta hoàn toàn yên tâm.
Ngô Sỹ Liên bàng hoàng. Ông tưởng mình nghe nhầm.
Vốn là kẻ quê mùa ở Ngọc Hoà, Chương Đức, xuất thân
tầm thường, hơn mười năm đi theo Lê Lợi,
nằm gai nếm mật, phục dịch chốn quân doanh, tam thập vẫn bất nhi lập, vẫn chân
thư ký quèn. Hơn mười năm tiếp theo vừa
làm thư lại chốn nha môn vừa miệt mài kinh sử, bạc mặt với chữ thánh hiền, may kiếm tấm bằng tiến sĩ, nhưng
tứ thập vẫn nhi hoặc, khó đoán định tương lai... Giờ không ngờ, bỗng hào quang
chói rạng, phúc phúc trùng lai, thấm nhuần ơn mưa móc. Giờ như người trong đêm
tối bỗng gặp ánh thái dương…
Ngô Sỹ Liên run rẩy nhìn lên. Bắt gặp một đôi mắt đen thăm thẳm, một nụ cười mê đắm. Ông như thấy mình bay lên trên chín tầng
mây, bồng bềnh trong cõi hư vô bất định. Vậy là ông đã đặt chân tới chốn cửu
trùng, ông hạnh phúc vô bờ khi được tin
cậy và dâng hiến cho người đàn bà mà trí thông minh, sắc đẹp và quyền lực có
thể sánh ngang với Võ hậu Tắc Thiên đời Đường.
Chú thích:
(1) Mãi tới
khoa thi năm Kỷ sửu (1469), Quang Thuận năm thứ 10, triều Lê Thánh Tông, khi
Thân Nhân Trung 50 tuổi, ông mới đi thi và đỗ Tiến sĩ. Sau này ông tham gia
“Tao đàn nhị thâp bát tú”do vua Lê Thánh Tông là Tao đàn chủ suý và Thân Nhân
Trung làm Tao đàn phó suý. Ông là người soạn thảo văn bia Tiến sĩ khoa thi
1442, trong đó có câu nổi tiếng: “Hiền tài là nguyên khí Quốc gia”.
(2) Khóa thi sau, năm Thái Hoà thứ 6 (1448), Trịnh
Thiết Trường thi tiếp, đỗ Đệ nhất giáp Tiến sĩ cập đệ, đệ nhị danh ( Bảng
nhãn). Nguyễn Nguyên Chẩn cũng thi tiếp khóa này, nhưng vẫn chỉ đỗ Đệ tam giáp
đồng Tiến sĩ xuất thân.
(3)Đại Việt sử ký toàn thư
(4)Đại Việt thông sử - Lê Quý Đôn
(5) Nguyễn Biểu, người Nghệ An, đỗ tiến sĩ cuối triều
Trần, tham gia khởi nghĩa Trùng Quang thời Hậu Trần. Năm 1413, ông đi sứ gặp
Trương Phụ để bàn kế hoãn binh. Trương
Phụ dọn cỗ đầu người, ông ăn ngon lành và còn làm bài thơ “Cỗ đầu người” để tỏ
khí phách. Trương Phụ vừa kính nể vừa
khiếp phục,muốn giết ông để trừ hậu hoạ, đã bắt trói ông dưới chân cầu thành
Nghệ An để nước triều nhấn chìm ông.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét