Nhân chuyện hiến pháp, nhớ lại việc sửa đổi Hiến pháp Liên Xô cách đây 22 năm

Nhân chuyện hiến pháp, nhớ lại việc sửa đổi Hiến pháp Liên Xô cách đây 22 năm

Lê Phú Khải

Matxcơva, 3/1991.

Sau gần hai tuần lễ ở Matxcơva, ngày cuối cùng trước khi đoàn nhà báo Đài Tiếng nói Việt Nam chúng tôi về nước – nói là đoàn nhưng thực ra chỉ có hai người – Irina, Trưởng Ban Việt ngữ Đài Phát thanh đối ngoại Liên xô hỏi tôi: “Vậy là anh Phú Khải thực sự không muốn tìm hiểu cái gì ở Mát à?”.

Số là, trong ngày đầu tiên, Irina lên chương trình làm việc, yêu cầu chúng tôi nói những gì cần tìm hiểu trong thời gian ở Liên Xô. Anh Trần Kiên trưởng đoàn (lúc đó phụ trách chương trình phát thanh nông nghiệp của Đài Tiếng nói Việt Nam) đã đưa ra một lô yêu cầu, nào là tìm hiểu cái này, đi tham quan cái kia. Irina ghi chép rất kỹ. Đến lượt tôi, tôi nói: “Tôi chẳng có yêu cầu gì cả”. Irina ngạc nhiên vô cùng. Thấy vậy, tôi nói luôn: “Từ Hà Nội sang Matxcơva, tôi như anh nhà quê ra tỉnh, tiếng Nga một chữ không biết, vậy thì “tìm hiểu” cái gì? Vả lại, được đi máy bay IL 86 có đến 350 chỗ ngồi của hãng hàng không Airoflot là sướng rồi. Đến Matxcơva thấy đường phố lớn rộng, nhà cửa to tát, lại được nghe Irina nói tiếng Việt sành điệu như con gái Hà Nội... thì thế là tìm hiểu rồi còn gì nữa”. Irina không nói gì, chỉ nhìn tôi bằng ánh mắt hóm hỉnh. Vậy mà ngày cuối cùng cô lại hỏi tôi như thế. Tôi nói: “Rất muốn tìm hiểu chứ, nhưng yêu cầu lại hơi cao đấy. Vậy Irina có đáp ứng được không?”. Cô nói quả quyết: “Anh Khải cứ yêu cầu, em sẽ cố gắng hết mình!”. (Irina nói tiếng Việt rành rẽ, đâu ra đấy). Tôi liền nói: Muốn đi gặp một tri thức hàng đầu ở Matxcơva để đối thoại, nhưng người phiên dịch phải là Irina”. Suy nghĩ ít giây rồi nàng cầm tay tôi lôi đi, vừa đi vừa nói: “Đi ngay bây giờ. Em đưa anh đi gặp viện sỹ X”. (Tôi không nhớ cái tên tiếng Nga dài như cầu Long Biên này!). Ông là Trưởng Ban Sửa đổi Hiến pháp Liên Xô.

Chế độ nghị viện

Chế độ nghị viện

Phan Thành Đạt

Chế độ nghị viện, chế độ tổng thống, lựa chọn nào thích hợp cho Việt Nam?

        Tam quyền phân lập là điều kiện đầu tiên của một Nhà nước tự do

                      (Điều 19 Hiến pháp Pháp, ngày 04 tháng 11 năm 1848)

Trên thế giới hiện nay có ba thể chế chính trị phổ biến, chế độ nghị viện ở Châu Âu, chế độ tổng thống ở Châu Mỹ và chế độ độc đoán ở các nước thiếu dân chủ. Chế độ nghị viện và chế độ tổng thống được xây dựng dựa trên nguyên tắc tam quyền phân lập, đa đảng, có nền tư pháp độc lập và tôn trọng quyền con người. Chế độ độc đoán hay độc tài hoạt động theo nguyên tắc quyền lực tập trung trong tay một người duy nhất hay một nhóm người. Chế độ chính trị thiếu dân chủ không chấp nhận tam quyền phân lập, các quyền cơ bản của con người có thể bị vi phạm trong bất cứ hoàn cảnh nào, nếu nhà lãnh đạo nhận thấy các quyền đó ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh trật tự do mình thiết lập ra, hoặc có hại đến sự sống còn của hệ thống chính trị. Các nước theo học thuyết Mác-Lênin và các nước chọn đạo Hồi là giáo lí chính thống đều phủ nhận thể chế chính trị phương Tây.

Thể chế chính trị phương Tây được phổ biện rộng rãi ở nhiều nước vì đảm bảo được các quyền cơ bản của con người và là động lực phát triển kinh tế xã hội. Dân chủ đã trở thành khát vọng của các dân tộc trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay. Thể chế chính trị phương Tây được nhiều nước ở Châu Phi, Châu Mỹ la tinh…áp dụng.

Vì sao Hiến pháp mới (TQ) loại bỏ sự lãnh đạo của đảng?

Vì sao Hiến pháp mới (TQ) loại bỏ sự lãnh đạo của đảng?

Tác giả: Thảo căn Văn trích

Tạp chí Viêm hoàng xuân thu số 8 năm 2011, từ trang 6 đến trang 9, đăng tải bài viết của Cao Khải tiên sinh, nguyên Chủ nhiệm Phòng nghiên cứu Ủy ban Pháp chế thuộc Ủy ban thường vụ Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa (CHNDTH) về những nội dung cơ bản của Hiến pháp sửa đổi năm 1982 (Từ nay gọi là Cao Văn). Bài viết khiến cho chúng ta hiểu rõ, Hiến pháp mới vì sao không ghi Nước CHNDTH do đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) lãnh đạo. Việc làm đẩu tiên của vị cựu Chủ nhiệm này là phân tích mối quan hệ giữa đảng và nhà nước, vốn trước đây chưa bao giờ được phân biệt rành mạch. Vì vậy, Hiến pháp trước năm 1982 gọi là Hiến pháp cũ, còn Hiến pháp đã sửa đổi vào năm 1982 gọi là Hiến pháp mới.

Tuy nhiên, sự khác biệt chủ yếu giữa hai bản hiến pháp, cho đến nay, không ít người vẫn còn hiểu rất mơ hồ. Trái lại, vẫn còn một số đối tượng, trước đây từng giành được quyền lực trong hệ thống chính trị độc tài, bằng mọi thủ đoạn tinh vi, ngoài miệng thì nói tán thành, nhưng trong lòng lại ngấm ngầm phản đối, cho dù nó đã có hiệu lực thi hành. Họ cố tình bám vào thứ hiến pháp đã bị phế bỏ, chọn ra những câu chữ sai lầm, rồi cho rằng đó mới là pháp luật chính danh, đồng thời ra sức tuyên truyền Hiến pháp mới nhượng bộ những “hồn ma phái cực tả” để cho chúng tiếp tục hoạt động.

Hiến pháp cũ nói rằng: Nước CHNDTH do đảng Cộng sản lãnh đạo là xuất phát từ ý nguyện tình cảm của chúng ta. Nhưng cứ theo lý lẽ mà nói, thì hiển nhiên đây là một sai lầm thô bạo, bởi sự thật là nó được áp đặt trắng trợn, bất cứ người dân nào cũng không tự nguyện chấp nhận nhưng đều không dám nói ra.

Tại Hội nghị lần thứ 3, Đại hội XI, với chủ trương thanh toán triệt để tàn dư những sai lầm  trong Cách mạng văn hóa (Văn cách), đã làm dấy lên toàn diện việc nhận thức một cách có hệ thống. Hội nghị đề cao nhận thức của mọi người đối với việc sửa đổi hiến pháp, từ đó, xã hội Trung Quốc đã có những chuyển biến tích cực.

So sánh hiến pháp Việt - Trung - Triều

Nguyễn Giang

Trong cuộc tranh luận về Dự thảo Sửa đổi Hiến pháp tại Việt Nam đã và đang có những kiến nghị sửa đổi phần nói về thể chế, quốc hiệu, quyền lãnh đạo của Đảng Cộng sản, quyền sở hữu đất và nhiều điều quan trọng khác.

Đây cũng là lúc cần tìm hiểu các quy định này trong Hiến pháp một số nước có đảng cộng sản lãnh đạo khác ở châu Á như Trung Quốc và Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên để xem họ có thay đổi không và nếu có thì như thế nào.

Trung Quốc: Đảng và Quốc gia

Quyền lãnh đạo của Đảng Cộng sản ở TQ ẩn vào Lời Mở Đầu của Hiến pháp

Trong Hiến pháp 1982 của Trung Quốc, sửa đổi lần cuối năm 2004, quyền lãnh đạo của Đảng Cộng sản không được ghi ở điều 4.

Điều số 4 của họ nói về 'Quyền bình đẳng của các dân tộc và sắc tộc thiểu số ở nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa', và quy định về các khu tự trị.

Trong toàn bộ các chương mục của Hiến pháp CHNDTH 1982 không có điều nào về sự lãnh đạo độc tôn của Đảng Cộng sản mà chỉ gồm các quy định về bộ máy nhà nước.

Vị trí của Đảng Cộng sản chỉ được ghi ở Lời Mở Đầu rằng Đảng “lãnh đạo với mục tiêu dẫn dắt Trung Quốc trong công cuộc hiện đại hóa xã hội chủ nghĩa”.

Như thế, đây là vai trò không phải duy nhất, vĩnh viễn và vô điều kiện mà gắn liền với một nhiệm vụ cụ thể.

Hiến Pháp Hợp Chúng Quốc Hoa Kỳ

Hiến Pháp Hợp Chúng Quốc Hoa Kỳ

Toàn văn Hiến pháp Hợp chúng quốc Hoa Kỳ sau đây phản ánh câu chữ và cách sử dụng nguyên bản. Các dấu ngoặc vuông [ ] thể hiện những phần đã bị thay đổi hoặc bị thay thế bởi các sửa đổi.

Lời mở đầu

Chúng tôi, nhân dân Hợp chúng quốc Hoa Kỳ với mục đích xây dựng một liên bang hoàn hảo hơn nữa, thiết lập công lý, đảm bảo an ninh trong nước, tạo dựng phòng thủ chung, thúc đẩy sự thịnh vượng trong toàn khối, giữ vững nền tự do cho bản thân và con cháu chúng ta, quyết định xây dựng Hiến pháp này cho Hợp Chúng quốc Hoa Kỳ.

Điều I

điều I, Khoản 1

Ngành Lập Pháp

Toàn bộ quyền lực lập pháp được thừa nhận tại đây sẽ được trao cho Quốc hội Hoa Kỳ. Quốc hội gồm có Thượng viện và Hạ viện.

Điều I, Khoản 2

Hạ Viện

 (1) Hạ viện sẽ gồm có các thành viên cứ 2 năm một lần được dân chúng ở các bang bầu ra. đại cử tri ở mỗi bang phải có phẩm chất cần thiết như là phẩm chất của đại cử tri ở bang có cơ quan lập pháp đông đảo nhất.

 (2) Những người có thể được bầu làm hạ nghị sĩ phải từ 25 tuổi trở lên và phải là công dân của Hoa Kỳ ít nhất 7 năm và vào thời điểm được bầu phải là cư dân ở bang mà người đó được lựa chọn.

 (3) Hạ nghị sĩ và các loại thuế trực thu sẽ được phân bổ theo các bang [mà có thể tính gộp vào trong Liên bang tùy theo số lượng tương ứng được xác định bằng cách tính tổng số gồm những người tự do, kể cả những người làm việc theo thời hạn và 3/5 số những người còn lại, không tính những người da đỏ vốn không nộp thuế] . Công việc thống kê thực sự sẽ tiến hành trong vòng ba năm sau cuộc họp đầu tiên của Quốc hội Hoa Kỳ và 10 năm một lần tiến hành theo luật định. Mỗi hạ nghị sĩ sẽ đại diện cho không quá 30.000 người. Nhưng mỗi bang sẽ có ít nhất một hạ nghị sĩ. Và trước khi việc thống kê và điều tra dân số được tiến hành, thì bang New Hampshire sẽ được quyền bầu ba đại biểu, bang Massachusetts được bầu tám đại biểu, bang đảo Rhodes và Providence Plantations được bầu một đại biểu, bang Connecticut được bầu năm đại biểu, bang New York được bầu sáu đại biểu, bang New Jersey bốn đại biểu, bang Pennsynvania tám đại biểu, bang Delaware một đại biểu, bang Maryland sáu đại biểu, bang Virginia mười đại biểu, bang Bắc Carolina năm đại biểu, bang Nam Carolina năm đại biểu và bang Georgia ba đại biểu.

 (4) Khi khuyết ghế dân biểu ở bất cứ một bang nào thì chính quyền ở đó sẽ ban hành lệnh bầu cử để bổ sung vào những chỗ trống đó.

 (5) Hạ viện sẽ bầu ra Chủ tịch và các quan chức khác của Viện và họ là những người duy nhất có quyền kết tội các quan chức.

KIẾN NGHỊ VỀ SỬA ĐỔI HIẾN PHÁP 1992

Thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về việc góp ý kiến vào Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992 (dưới đây gọi tắt là Dự thảo), chúng tôi, những người Việt Nam ký tên dưới đây, xin trình bày với Quốc hội và Uỷ ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992 một số kiến nghị, đồng thời mong mỏi toàn thể đồng bào trong và ngoài nước thẳng thắn nói lên ý kiến để nhân dân ta có một Hiến pháp bảo đảm sự toàn vẹn lãnh thổ và sự phát triển bền vững của đất nước, mang lại tự do hạnh phúc cho các thế hệ hiện tại và tương lai.

Hiến pháp của một quốc gia do dân làm chủ bảo đảm quyền lực thực sự thuộc về nhân dân và được hình thành từ sự thỏa thuận giữa các thành phần đa dạng trong xã hội. Dự thảo chưa thấu suốt bản chất của một hiến pháp dân chủ, chưa thể hiện sự tin cậy, tín nhiệm của nhân dân với chính quyền theo tinh thần thỏa thuận kiến tạo một môi trường có sự kiểm soát bên trong và bên ngoài đối với quyền lực. Kiểm soát bên trong giữa các nhánh quyền lực nhà nước bằng các cơ chế đối trọng kiềm chế lẫn nhau, các cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp không thể vượt quá giới hạn được ấn định. Kiểm soát từ bên ngoài đối với công quyền được thực hiện bởi nhân dân với vai trò quan trọng của xã hội dân sự mà tiền đề là các quyền tự do về ngôn luận, báo chí, lập hội, hội họp, biểu tình,...

Vài nét về Hiến pháp Mỹ

Vài nét về Hiến pháp Mỹ

Hà Văn Thịnh

Cách đây 230 năm, năm 1783, cuộc chiến tranh giành độc lập của nhân dân 13 thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ giành được thắng lợi – đây là thành công đầu tiên trong sự nghiệp giải phóng dân tộc của toàn thể loài người bị áp bức trong thời đại tư bản chủ nghĩa!

Một Hiến pháp có trước... nhà nước

Điều “lạ kỳ” là sau thắng lợi đó, những nhà cách mạng Mỹ không thành lập một chính quyền cho tương xứng với công lao của những người đã khai sinh ra nền độc lập; hầu như họ không quan tâm đến việc ai sẽ giữ chiếc ghế nào, “ăn chia” ra sao chiếc bánh lợi quyền béo bở mà phải mất bao xương máu, suốt 10 năm trời mới giành được (17.12.1773-4.9.1783): Cách hành xử của những nhà cách mạng Mỹ chưa hề có tiền lệ – ai về nhà nấy, sau khi đã làm trọn bổn phận công dân, không cần biết đến chuyện nên (phải?) khen thưởng ai, như thế nào đối với sự “có công với cách mạng”!

Hai tử huyệt của chế độ

Hai tử huyệt của chế độ

Hoàng Xuân Phú

Có lẽ lãnh đạo Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN) quan niệm rằng

-       quy định về quyền lãnh đạo của ĐCSVN đối với Nhà nước và xã hội, và

-       quy định đất đai thuộc sở hữu toàn dân và do Nhà nước quản lý

tại Điều 4 và Điều 17–18 của Hiến pháp 1992 là hai tử huyệt của chế độ. Vì vậy, dư luận càng muốn hủy bỏ hoặc sửa đổi hai quy định đó, thì họ càng kiên quyết bảo lưu. Chúng nằm trong định hướng bất di, bất dịch của lãnh đạo đảng, và được tái thể hiện tại Điều 4 và Điều 57 của dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992.

Tử huyệt độc quyền lãnh đạo

Trong thế giới văn minh, quyền lãnh đạo đất nước của một đảng chính trị chỉ có thể giành được thông qua tranh đấu và bầu cử dân chủ. Kể cả khi đang cầm quyền, đảng vẫn phải phấn đấu liên tục, để thuyết phục Nhân dân tin tưởng và tiếp tục trao cho quyền lãnh đạo.